Mauzoleum Karla Roberta von Lachmanna
Pałac - rezydencja rodziny von Lachmann
Od Weinera posiadłość nabywa w 1817 roku nestor kupców z Gryfowa, Lachmann, będący zresztą wówczas posiadaczem Olszyny Górnej. Syn Lachmana wprawdzie został posiadaczem majątku w Chróścinie, jednak zatrzymał również Jałowiec. W roku 1842 żeni się z Mathildą Theodorą, córką Roberta Panucefote z Preston. Z małżeństwa rodzą się dwie córki i syn. W 1864 roku Lachmann otrzymuje tytuł szlachecki barona. Syn jego, Karl, jedyny potomek w linii męskiej ginie 16 września 1870 roku, w wieku 23 lat w bitwie pod Mars la Tour, podczas wojny prusko-francuskiej, służąc w stopniu porucznika husarii pułku Schleswig-Holstein. Zatroskana rodzina wznosi mu wspaniały nagrobek w kaplicy grobowej Lachmannów, usytuowanej w przypałacowym parku.
Napis wokół postumentu głosi:
SEI GETREU BIS IN DEN TOD SO WILL ICH DIR DIE KRONE DES EWIGEN LEBENSGEBEN. Po środku znajduje się inskrypcja: UNSERM GELIEBTEN EINZIGEN SOHN ROBERT LIEUT IM SCHLESWIG HOLST REGT 16 GEB 16. FEB 1847 GEFALLEN BEI MARS LA TOUR 16. AUG. 1870
Projekt wykonał od grudnia 1870 do lipca 1871 roku znany niemiecki architekt Carl Johann Lüdecke, a sama rzeźba, perfekcyjna zresztą, powstała w berlińskim warsztacie Rudolfa Siemeringa. Pomimo zniszczeń i zaniedbania miejsce robi ogromne wrażenie.
Stan obu rzeźb na dzień dzisiejszy jest fatalny, nie dość że wandale odłamali głowę młodzieńcowi to jeszcze poznęcali się nad aniołem odłamując jemu zarówno głowę, jak i ręce i skrzydła, a postać Carla została pomazana farbą. Czy my Polacy nie nauczymy się szanować obcych grobów? Niedawno autor zdjęć powyżej, zamieszkały w Dreźnie przysłał mi kilka zdjęć z tamtejszego cmentarza, zdjęć grobów o polskich korzeniach. Wszystkie nagrobki wspaniale zadbane, nic nie uszkodzone. Retorycznie zapytałem Eckharda czy nie było u was wojny? Bo patrząc na cmentarze poniemieckie czy inne zabytki u nas, wydaje mi się, że u nas wojna trwa cały czas. I tutaj nasuwa się pytanie: komu to sprawia przyjemność?
- Rysunki projektu mauzoleum pochodzą z zasobów Muzeum Architektury w Berlinie. Widać na rysunkach, że projekt rzeźb został zmieniony.
